Documentovens
Vernietigen van geheime documenten
Een van de kleinste militaire bouwwerken tijdens de Koude Oorlog in Nederland is de documentoven. Ze waren vooral te vinden op stafkwartieren en andere Defensie-onderdelen waar veel geclassificeerde (geheime) documenten rondgingen.
Er werd heel wat papier geproduceerd in de Koude Oorlogtijd: voorschriften en richtlijnen, dienstmemo's en verslagen, en alles eerst in concept of meerdere concepten achter elkaar.
Die gevoelige, geheime of zelfs 'zeer geheime' conceptversies of vervallen richtlijnen konden niet gewoon in de oud-papierbak. Vernietigen was nodig, en dat gebeurde door de documenten te verbranden.
Documentoven op het Oorlogshoofdkwartier (OHK) Walcheren van de Koninklijke Marine in Koudekerke, 1983. De documentoven is in 1985 gesloopt. Foto: NIMH
Documentoven bij bunker Caesar in Driebergen, 1996. De bunker was van 1952 tot 1991 in gebruik bij de Koninklijke Luchtmacht. De documentoven is in 1996 gesloopt. Foto: J.P. de Koning, RCE, 1996
Voorloper van papierversnipperaar
Voor het vernietigen van vervallen geclassificeerde documenten had de Defensie in de jaren '50 tot '70 van de 20e eeuw op verschillende locaties de beschikking over een documentoven, waarin de documenten werden verbrand. De oven stond voor brandveiligheid buiten, op enige afstand van het kantoor.
Pas veel later (vanaf de jaren '80) ging men over op papierversnipperaars voor het vernietigen van documenten.
Zowel op locaties van de Koninklijke Luchtmacht, Landmacht als Marine zijn documentovens aangetroffen.
Mini-oventje
Eén type documentoven is tot nu toe op 3 luchtmachtlocaties aangetroffen. Deze bestaat uit een gemetseld mini-oventje met rode tegels op het dak en een schoorsteen. De stookruimte is afgesloten met een ijzeren luikje met daaronder een ventilatiegat. Onderaan de schoorsteen zit ook een ijzeren luikje.
De andere 2 documentovens, op een landmacht- en marinecomplex, zijn beide van een ander model.
Documentoven in het park van landgoed Wulperhorst in Zeist, 2021. Het landgoed was van 1952 tot 1991 in gebruik bij de Koninklijke Luchtmacht. Foto: Sandra van Lochem
Overzicht documentovens
Tot nu toe hebben we 5 documentovens kunnen traceren, waarvan er nog 2 bestaan.
Tips voor meer locaties, bestaand of verdwenen welkom! Dat kan via het contactformulier.
Alle 5 zijn ze hier beschreven en de locaties van de 2 nog bestaande documentovens en van een restant zijn op de kaart te vinden.
Bunker Cäsar Driebergen
luchtmacht
Documentoven bij bunker Cäsar in Driebergen. De bunker was van 1952 tot 1991 in gebruik bij de Koninklijke Luchtmacht. Eerst als operationeel commandocentrum, het Sector Operations Centre (SOC) van het Commando Luchtverdediging (CLV), van 1958 tot 1973 als oorlogscommandopost van de operationele en logistieke staf van het het CLV en vanaf 1973 als oorlogscommandopost van de Oorlogsstaf Tactische Luchtstrijdkrachten (OS/TL). In 1991 stootte Defensie de bunker met de documentoven af.
Bouwjaar oven: circa 1954.
Toestand: gesloopt in 1996 bij de herbestemming van de bunker tot kantoor.
Foto: J.P. de Koning, RCE 1996
Wulperhorst Zeist
luchtmacht
Documentoven van de staf van het Commando Luchtverdediging in de tuin van landhuis Wulperhorst in Zeist. Het landgoed was van 1952 tot 1991 in gebruik bij het Commando Luchtverdediging (CLV) en later het Commando Tactische Luchtstrijdkrachten (CTL) van de Koninklijke Luchtmacht.
Bouwjaar: circa 1954.
Toestand: aanwezig, in 2021 opgeknapt bij de herbestemming van het landgoed tot zorghotel.
Foto: Sandra van Lochem 2021
Jessurunkamp Soest
luchtmacht
Documentoven van de staf van het Jessurunkamp in Soest. Het kamp was van 1947 tot 2007 in gebruik als magazijncomplex van het Depot Vliegtuigmaterieel I (DVM I), later hernoemd tot DATIM (Depot Algemeen Technisch en Intendance Materieel) van de Koninklijke Luchtmacht. De oven stond achter gebouw 25, dat als kantoor van de commandant en staf van het Jessurunkamp diende. Bij de sloop van het kamp in 2009 is de oven gespaard. Helaas viel rond 2018 een boom op het oventje, dat sindsdien een ruïne is.
Bouwjaar: circa 1954.
Toestand: vernield in 2018 door omgevallen boom.
Foto links: Ronald Stenvert 2007. Foto rechts: Sandra van Lochem 2018
MOB Veldhuizen Loenen
landmacht
Documentoven op mobilisatiecomplex (magazijncomplex) Veldhoven in Loenen. Het complex was van 1958 tot 2000 in gebruik bij de Koninklijke Landmacht voor opslag van militaire goederen en onderhoud aan voertuigen en tanks voor mobilisabele eenheden. De oven staat achter de voormalige geniewerkplaats.
Bouwjaar oven: circa 1958.
Toestand: aanwezig, herstel nodig.
Foto: Sandra van Lochem 2024
Marine Oorlogshoofdkwartier Koudekerke
marine
Documentoven op het Oorlogshoofdkwartier (OHK) Walcheren van de Koninklijke Marine in Koudekerke. In het OHK werd het commando gevoerd ter verdediging van het Belgisch-Nederlandse zeegebied (Admiraal Benelux-AB) en het commando t.b.v. de NAVO over het Belgisch-Nederlandse deel van het Kanaal en de Noordzee (Commander Benelux sub area Channel (COMBENECHAN) met de benaming van de commandopost Maritime Headquarters (MHQ) Walcheren. Vanuit Koudekerke leidde de marine van 1951 tot 1984 operaties. Deze documentoven was een maatje groter.
Bouwjaar oven: circa 1951.
Toestand: gesloopt in 1985.
Foto: NIMH 1983
Bronnen
Archief- en veldonderzoek.
